Telcz – renesansowa baśniowa perła Wysoczyny, chroniona przez UNESCO

Telcz znajduje się w południowo-zachodniej części Moraw, na granicy południowych Czech, w połowie drogi między Pragą a Wiedniem. Nad miastem dominuje zamek, który jest jednym z najważniejszych zabytków architektury w okolicy, klejnot architektury morawskiego renesansu (więcej informacji poniżej w osobnym akapicie). Po zwiedzeniu zamku można odpocząć na pięknym dziedzińcu pod arkadami, w starannie utrzymanym ogrodzie zamkowym lub w przyległym parku zamkowym.

Najpiękniejszy rynek w kraju i widoki z wieży kościelnych

 Trójkątny plac Zachariasza z Hradca, otoczony pięknymi kamienicami, połączonymi arkadami, uważany jest za jeden z najpiękniejszych w kraju. Centrum miasta ma niepowtarzalną atmosferę, historia oddycha na zwiedzających dosłownie na każdym kroku. Do najciekawszych zabytków należą dwie kamienne fontanny, kolumna zarazy, kościoły św. Jakuba i św. Ducha (oba mają dostępne wieże i oferują piękne widoki) oraz Kościół Jezuitów Imienia Jezus z internatem jezuitów.

Stawy w Telczu podkreślające niepowtarzalną atmosferę miasta

Rynek w Telczu otaczają 3 duże stawy (Štěpnický, Ulický i Staroměstský), które podkreślają niepowtarzalną atmosferę miasta. Jednocześnie nie są to jedyne stawy znajdujące się w okolicach Telcza, między innymi (i bardziej nadające się do pływania) możemy wymienić na przykład Roštejn oraz Velký i Malý pařetizý rybník.

Pierwszym ze stawów położonych na Telczskim potoku jest Štěpnický rybník, po którym zwiedzający miasto mogą przepłynąć łódką, którą można wypożyczyć w wypożyczalni znajdującej się niedaleko Dolnej Bramy Miejskiej. Na środku stawu znajduje się wyspa.

Drugim ze stawów w mieście jest staw Ulický, położony częściowo w parku zamkowym. W jego połowie można go przejść tzw. mostem Belp (nazwa pochodzi od miasta Belp w Szwajcarii, które jest miastem partnerskim Telcz) i z mostu można karmić kaczki i ryby.

Trzecim ze stawów w Telczu jest Staroměstský rybník. Jest największy pod względem powierzchni, jednak dla przeciętnego turysty jest trochę ukryty, ponieważ leży częściowo poza centrum. Spacer po nim może być również bardzo przyjemnym sposobem na urozmaicenie dnia w Telczu. Po drodze możemy zobaczyć np. Kościół Matki Bożej czy cmentarz żydowski. Z brzegów Staroměstský rybník można wybrać się na krótką wycieczkę do nowoczesnej wieży widokowej Oslednice o wysokości 36 metrów, skąd jest naprawdę piękny widok na Telcz.

Historia od Jana Luksemburga, poprzez renesans, aż do Białej Góry

Historyczne wzmianki o Telczu sięgają roku 1335, za panowania Jana Luksemburskiego, kiedy  w roku 1339 jego syn Karol IV dwór i wieżę strażniczą z kościołem przebudował na zamek graniczny Bánov. Rodzina Panów z Hradca zakłada nowy Telcz. Przypuszcza się, że to Menhart z Hradca po roku 1354 wzniósł na obwodzie rozległego rynku zamek, kościół, fortyfikację i domy gotyckie. Według kroniki miejskiej Telcz został zdobyty w 1423 roku przez wojska husyckie Jana Hvězdy z Vícemilic. Odbudowa miasta trwała długo, choć w XV w. uzyskała dodatkowe przywileje (jarmark, warzenie piwa, sprzedaż soli).

W połowie XVI wieku Zachariasz z Hradca przejmuje majątek Telcza i rozpoczyna się okres rozkwitu zamku i miasta. Oświecony i zamożny magnat (również dzięki małżeństwu z Katarzyną z Valdštejna) przebudowuje zamek gotycki na renesansowy pod kierunkiem włoskiego architekta Baldassare Maggiego z Arogno (pochodzącego z dzisiejszego Ticino w Szwajcarii). Rzemieślnicy włoscy pomagali mieszczanom w odbudowie gotyckich rezydencji i schludnych renesansowych domów z podcieniami.

Panowanie rodziny Sławatów naznaczone jest wojną trzydziestoletnią. Po jego zakończeniu wezwali jezuitów do Telcza, naprzeciw zamku kazali wybudować internat (1655) i kościół Imienia Jezus (1667). Sławatowie również umierają bez męskiego potomka, a władzę w Telczu przejmuje rodzina Lichtensteinów – Kastelkornów. W XVIII wieku bogatsi mieszczanie upiększyli miasto fontannami, kolumną maryjną, posągami i kaplicami. Budowa linii kolejowej z Kostelki do Telcza w 1898 roku i jej połączenie przez Slavonice z Austrią zakończyła izolację komunikacyjną miasta. Rozpoczęło się nowe życie kulturalne i gospodarcze, Telcz odrodził się i rozrósł. Rodzina Podstatt-Lichtenstein w zajmowała się gospodarstwem rolnym w Telczu do 1945 roku, kiedy to ostatni członkowie rodziny zostali bezprawnie wysiedleni do Austrii.  Zabytkowe centrum miasta zostało wpisane w 1992 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

Pałac jako główna atrakcja w mieście

Główną atrakcją Telcza jest zamek. W drugiej połowie XIV w. panowie z Hradca zbudowali w Telczu zamek gotycki, prostą budowlę w kształcie litery L, która miała przede wszystkim charakter obronny i była ufortyfikowana murem i fosą. Od 1550 roku w Telczu miał stałą rezydencję Zachariasz z Hradca, który kazał przebudować stary zamek i rozbudować go o nowo wybudowane renesansowe pałace. Pierwszą fazą przebudowy kierował slawoński budowniczy Leopold Esterreicher. Z tego czasu (1553) zachowała się rzadka dekoracja sgraffito, m.in. w Małej Sali i Skarbcu, inne prace wykonywano pod okiem artystów włoskich, których Zachariasz zaprosił do Telcza po podróży do Włoch, gdzie był silnie pod wpływem sztuki włoskiego renesansu. Ukończenie ogólnej formy tej architektury przypisuje się Baldassare Maggiemu z Arogny.

Pierwotnego stanu większości założeń nie naruszyli nawet późniejsi właściciele zamku. Największą atrakcją zamku Telč są renesansowe sale z pięknymi drewnianymi stropami kasetonowymi. W Sali Teatralnej strop tworzą kasetony z malowanymi maszkaronami (ukończono w 1556 r.). Na suficie Sali Rycerskiej (1570) przedstawiono wyczyny Heraklesa. W Sali Błękitnej, ukończonej w 1561 roku, możemy zobaczyć alegorię czterech żywiołów, personifikowanych przez rzymskich bogów. Sufit słynnej Sali Złotej składa się z 30 ośmiokątnych kasetonów z imponującymi figuralnymi rzeźbami w drewnie (1561).

Rzadkim zabytkiem artystycznym jest sztukateryjna dekoracja Kaplicy Wszystkich Świętych (1580 r.) z marmurową płytą nagrobną Zachariasza i Katarzyny otoczoną ozdobną kratą z kutego żelaza.

W Sali Rycerskiej znajdują się portrety Zachariasza z Hradca, jego pierwszej żony Katarzyny z Valdštejna i słynnej „Białej Damy” Perchty z Rožmberka. W Sali Błękitnej można zobaczyć obraz defenestracji praskiej, podczas której z okien Zamku Praskiego wyrzucono nawet ówczesnego właściciela Telcza, Viléma Slavatę.

W parku zamkowym znajduje się klasycystyczna szklarnia z drugiej ćwierci XIX wieku. W zamkowej galerii odbywają się okazjonalne wystawy.

Inne atrakcje w okolicach Telcza

Jak napisano powyżej, historyczne centrum Telcza otoczone jest 3 stawami i parkiem zamkowym. Na rynku można wspiąć się na 2 wieże kościoła Św. Jakuba i św. Ducha. Na obrzeżach miasta znajduje się nowa wieża widokowa Oslednice.

Można także odwiedzić gotycki zamek Roštejn, oddalony 7 km od Telcza, z nietypową siedmioboczną wieżą.

Kolejne zamki to ruiny Štamberka 10 km od Telcza nad wsią Lhotka lub bardziej odległy (38 km), ale znacznie bardziej imponujący zamek graniczny Landštejn (na dawnej granicy czesko-morawsko-austriackiej).

Kolejną atrakcją w okolicy jest góra Javořice – wysokość 837 m.n.p.m., najwyższa góra Wysoczyny – z niedostępnym dla publiczności nadajnikiem telewizyjnym o wysokości 166 metrów. Niedaleko poniżej Javořicí znajduje się formacja skalna Míchova skála z pięknym widokiem. Interesujące są także kamieniołomy granitu w pobliżu Mrákotína. W 1923 r. wydobyto tu kamień – monolit, który dziś zdobi 3. dziedziniec Zamku Praskiego; inicjatorem tego projektu był słoweński architekt Josip Plečnik.

Warto wspomnieć także o 700-letniej lipie na Praskolesach, kilku kościołach pielgrzymkowych (św. Jana, św. Karola, św. Vojtěcha), rezerwacie przyrody Velkopařezitý rybník i Luh u Telče.

Urocza kręta linia kolejowa łączy Telcz z Dačicami (wraz z pomnikiem kostki cukru, który jako pierwszy ujrzał tu światło dzienne) i Slavonicami, które mają plac podobny do tego w Telczu, ale można też zwiedzić dostępne podziemie. Koło Slavonic znajduję się piełgrzymkowe miejsce Montserrat, przy Dačicach klasztor Kostelní Vydří, w pobliżu klasztor Nová Říše.

Ze sportowych zajęć można wymienić 18-dołkowe pole golfowe pomiędzy wsiami Vanov i Vanůvek w pobliżu Telcza. Można też zarezerwować bowling, kort tenisowy, za Telczem jest też porządny asfalt do jazdy na rolkach.

W Hospodářském dvoře Bohuslavice z restauracją jest centrum jeździectwa. Gospodarstwo położone jest na skraju małej wioski 12 km od Telcza.