Val Gardena / Alpe di Siusi

Narciarstwo w ośrodku Val Gardena / Alpe di Siusi

Val Gardena / Alpe di Siusi – jeden z czołowych ośrodków narciarskich we Włoszech

Val Gardena (czyli dolina Gardena, niem. Gröden, ladyń. Gherdëina) to jeden z absolutnych szczytów włoskiej oferty narciarskiej. W różnych rankingach zajmuje pierwsze, a co najwyżej jedno z czołowych miejsc w zestawieniach najbardziej prestiżowych regionów narciarskich nie tylko w Europie, ale i na świecie — często jako jedyny reprezentant Południowego Tyrolu, a nawet całych Włoch.

Dlaczego ta dolina, położona na wschód od autostrady brennerskiej i rozciągająca się od doliny rzeki Isarco po przełęcz Gardena, u podnóża masywu Sella, jest tak wyjątkowa?

Przede wszystkim to sama natura nadała jej ten niepowtarzalny charakter — stworzyła tu jedne z najpiękniejszych krajobrazów Dolomitów, które zachwycają o każdej porze dnia i roku. Zwłaszcza zachód słońca, gdy białe wapienne szczyty górujące nad doliną przybierają różowoczerwone barwy, pozostawia w pamięci odwiedzających niezatarte wrażenie.

Gardena została odkryta przez turystów jako jeden z pierwszych regionów Dolomitów, między innymi dzięki swojej dogodnej dostępności. Dziś do doliny Val Gardena można dotrzeć z autostrady brennerskiej w zaledwie kilka minut, a dla podróżujących z Polski jest to jeden z najbliższych ośrodków narciarskich wśród włoskich Dolomitów.

Kolebka kultury ladyńskiej z unikalnymi tradycjami

Również pod względem tradycji, historii i kultury Val Gardena ma wiele do zaoferowania. Region ten jest jedną z kolebek kultury ladyńskiej, a więc stanowi idealną okazję do poznania kuchni i zwyczajów tego liczącego około pięćdziesięciu tysięcy osób narodu, o którym w naszym kraju wiadomo niewiele. Wielu turystów uświadamia sobie istnienie Ladyńczyków dopiero dzięki trójjęzycznym napisom. Oprócz włoskiego i niemieckiego — języków powszechnych w całej, w dużej mierze niemieckojęzycznej prowincji Bolzano, w której znajduje się Val Gardena — spotyka się tu również napisy w języku ladyńskim. Na przykład Ortisei, główne centrum regionu, po niemiecku nazywa się St. Ulrich, a po ladyńsku Urtisëi.

Ladyńczycy mają własne szkoły, czasopisma oraz dodatki do lokalnych dzienników wydawane w ich języku. Język ladyński jest spokrewniony ze szwajcarskim retoromańskim i przetrwał jako relikt łaciny głównie dzięki wielowiekowej izolacji mieszkańców w odległych górskich dolinach, takich jak Badia, Fassa, Livinallongo czy Cortina. Każda z tych dolin posiada własny dialekt ladyńskiego. Dzięki wsparciu ze strony autonomicznego regionu Trentino–Alto Adige ta mniejszość obecnie przeżywa rozkwit i nie grozi jej zanik.

Mieszkańcy Gardeny są w pełni trójjęzyczni – w domu mówią po ladyńsku, jako drugi język używają niemieckiego (do 1918 roku należeli zresztą do austriackiego Tyrolu), a z włoskim oczywiście również nie mają problemu. O minimalnej migracji ludności w historii tego regionu świadczy fakt, że dominują tu zaledwie kilka rodzinnych nazwisk. Już po szyldach można poznać, że większość mieszkańców nosi nazwiska takie jak Kostner, Runggaldier, Perathoner, Demetz czy Senoner. Do społeczności ladyńskiej zalicza się około 90% mieszkańców doliny Gardena, natomiast na niemieckojęzycznych Tyrolczyków i Włochów przypada po około 5%.

Jedyną tradycją, która nieco ucierpiała w wyniku gwałtownego wzbogacenia się regionu w drugiej połowie XX wieku, jest słynne miejscowe snycerstwo. Warto wiedzieć, że niektóre z typowych drewnianych rzeźb, które można dziś kupić jako pamiątkę, powstają już… w Chinach.

Trasa Saslong – coroczne miejsce zawodów Pucharu Świata

Tym, co najbardziej przyciąga turystów do doliny Gardena, są tutejsze trasy narciarskie. Zachwycają one nie tylko aktywnych narciarzy, ale również widzów. Każdego roku tuż przed Bożym Narodzeniem miejscowość Santa Cristina staje się areną zawodów Pucharu Świata, w tym legendarnego zjazdu Saslong, uznawanego za jeden z najtrudniejszych w całym cyklu (w sezonie 2024/2025 mężczyźni będą tu rywalizować w supergigancie i zjeździe w dniach 20–21 grudnia 2024).

Dzięki swojemu wyjątkowemu profilowi, ze słynnymi „garbami wielbłąda”, trasa ta często staje się prawdziwym „cmentarzyskiem faworytów” – rzadko kiedy wygrywają tu zawodnicy z czołówki klasyfikacji. Niewielu narciarzy potrafi oprzeć się pokusie, by samodzielnie spróbować swoich sił na zjeździe Saslong, kończącym się u stóp malowniczego zamku Fischburg w Santa Cristinie.

Val Gardena była również gospodarzem Mistrzostw Świata w Narciarstwie Alpejskim w 1970 roku. Na tutejszych stokach wyrosło wielu włoskich mistrzów – w ostatnich dekadach m.in. Isolde Kostner, Peter Runggaldier czy Werner Perathoner, a z obecnego pokolenia warto wspomnieć slalomistę Alexa Vinatzera.

Łącznie 181 km tras narciarskich najwyższej klasy plus kolejne kilometry stoków w ramach Sella Rondy

Obecnie region Val Gardena / Alpe di Siusi oferuje łącznie 181 km doskonałych tras narciarskich, z czego 98% jest sztucznie naśnieżanych. Dzięki temu Val Gardena zajmuje pierwsze miejsce wśród ośrodków Dolomiti Superski, wyprzedzając Cortinę d’Ampezzo, Alta Badię i Val di Fassę. Skipass Dolomiti Superski umożliwia odbycie najsłynniejszej włoskiej wycieczki narciarskiej – obieżdżki wokół masywu Sella Rondy, którą można pokonać w obu kierunkach.

Jeśli doliczyć sąsiednie, połączone ośrodki Alta Badia, Arabba/Marmolada i Val di Fassa, otrzymujemy imponującą sieć niemal 500 km tras, które można przejechać nie odpinając nart. Aby tego dokonać, należy wybrać dobrze znaną trasę pomarańczową (42 km zgodnie z ruchem wskazówek zegara, w tym ok. 2/3 na nartach i 1/3 na wyciągach) lub zieloną (39 km w kierunku przeciwnym), ewentualnie ich fragmenty.

Sella Ronda to obowiązkowy punkt dla niemal każdego miłośnika Dolomitów – i zarazem jej największa wada. Często tworzą się tu kolejki, a ruch na trasach jest znacznie większy niż na stokach spoza głównego okręgu. Pod względem sportowym również nie stanowi ona maksimum tego, co region ma do zaoferowania – trasy Sella Rondy są raczej umiarkowanie trudne, a liczne długie przejazdy bywają monotonne, szczególnie dla snowboardzistów. Na szczęście Sella Ronda to tylko niewielka część całej Val Gardeny, która dysponuje: 21 km tras czarnych dla wymagających, 52 km tras niebieskich dla początkujących, oraz 108 km tras czerwonych dla średniozaawansowanych.

Każdy miłośnik narciarstwa lub snowboardu znajdzie tu coś dla siebie – a dodatkową atrakcją jest nowoczesny snowpark na Ciampinoi nad miejscowością Selva.

Region może się pochwalić bardzo nowoczesną infrastrukturą wyciągową: 15 kolejek kabinowych (w tym unikalne „metro” w Santa Cristinie), 40 wyciągów krzesełkowych i 24 orczyki o łącznej przepustowości 137 206 osób na godzinę, co plasuje Val Gardenę w ścisłej czołówce włoskich i europejskich ośrodków. Przez długi czas jedną z niewielu słabości regionu był brak bezpośredniego połączenia między terenami Alpe di Siusi i Seceda / Col Raiser a trasami włączonymi do Sella Rondy. Od sezonu zimowego 2004/2005 ten problem został jednak rozwiązany dzięki otwarciu wspomnianego „metra” – kolejki łączącej dolne stacje wyciągów Saslong i Col Raiser pod centrum Santa Cristiny. Cały teren narciarski jest więc dziś doskonale połączony „na nartach”. Alternatywą dla niekiedy czasochłonnych lub słabiej naśnieżonych odcinków pozostaje świetnie funkcjonująca sieć skibusów.

Val Gardena przez cały sezon może poszczycić się znakomitymi warunkami śniegowymi oraz doskonale przygotowanymi trasami o różnym stopniu trudności. Oczywiście logiczne jest, że stoki o ekspozycji południowej (np. w rejonie Seceda / Col Raiser czy zjazdy z Ciampinoi w kierunku Plan de Gralba) wiosną nie utrzymują się w idealnym stanie przez cały dzień. Z drugiej strony ogromna rozległość i różnorodność tras zawsze pozwala wybrać stok z twardym śniegiem lub przeciwnie – pełen słońca.

Jakość i ceny odpowiadające wymagającej klienteli

Val Gardena / Alpe di Siusi, co logiczne ze względu na swoją renomę, oferuje przede wszystkim zakwaterowanie na bardzo wysokim poziomie, dostosowane do oczekiwań wymagających gości, którzy od lat wybierają ten region. Jedynym minusem, jaki można wskazać, jest stosunkowo wysoki poziom cen oraz częsta niedostępność najbardziej pożądanych obiektów i terminów, co jednak wynika z międzynarodowego prestiżu i ogólnej jakości całego obszaru. W niektórych okresach trudno sprostać rosnącemu popytowi, gdyż znaczną część miejsc zajmuje stała, głównie niemieckojęzyczna klientela, a tutejsze obiekty noclegowe to najczęściej hotele małe lub średniej wielkości.

Główne centra regionu – Selva Gardena, Santa Cristina i Ortisei – przyciągają luksusowymi sklepami i restauracjami. Ceny stopniowo maleją wraz z oddaleniem od tras Sella Rondy, a najtańsze noclegi można znaleźć w Ortisei, położonym najniżej. Jeszcze korzystniejsze cenowo są ośrodki należące już do świetnie zorganizowanego kompleksu Alpe di Siusi (niem. Seiser Alm), oferującego 63 km przeważnie łagodnych tras narciarskich – m.in. Castelrotto, Siusi i Fié allo Sciliar. Obowiązuje tam skipass Val Gardena / Alpe di Siusi, jednak dostanie się stamtąd na Sella Rondę jest już dość czasochłonne.

Od trzech sezonów podróż przyspiesza spektakularna nowa trasa „Pilat” z Alpe di Siusi do Ortisei, o długości 3 910 metrów i przewyższeniu 623 m, z której roztacza się wyjątkowy widok na całą dolinę Val Gardena. W Ortisei wciąż jednak trzeba przejść pieszo przez główną drogę, by dostać się do kolejki na Secedę. Geograficznie płaskowyż Altipiano dello Sciliar, na którym leżą te miejscowości, nie należy już bezpośrednio do doliny Val Gardena.

Val Gardena zachwyca również bogatą ofertą aktywności pozanarciarskich – kryte korty tenisowe i do squasha, nowoczesny basen z centrum wellness w Ortisei, 115 km tras biegowych, tory saneczkowe, szlaki do wędrówek na rakietach śnieżnych i wiele innych atrakcji gwarantują aktywny wypoczynek przez cały pobyt.

Z powyższych powodów Val Gardena zapewne nie stanie się w najbliższym czasie masowym celem narciarzy z Polski, ale każdy, kto odwiedzi to miejsce choć raz, z pewnością będzie chciał tu wrócić. Tak wysoką jakość trudno znaleźć gdziekolwiek indziej.

Dlatego pozostaje tylko życzyć Państwu szczęśliwej podróży i byście jak najszybciej usłyszeli od miejscowych gospodarzy typowe ladyńskie powitanie:
„Bënuni te Gherdëina!” – witajcie w Val Gardenzie!